ÜMİT AKÇAY

Seçim dönemi yaklaşırken partiler ekonomi programlarını da açıklamaya başladılar. CHP ve İYİP ‘ana akım politikalara dönüş’ çağrısı yaparken, AKP ve MHP mevcut programda devam ederek seçime gidecekler.

Karşımızda giderek daha net bir şekilde şekillenen bu iki farklı programı nasıl tartışabiliriz? Hangi yönlere daha yakından bakmalıyız? gibi sorular önümüzdeki dönemde daha önemli hale gelecek. Ve tabi ki bu tartşma, geniş toplum kesimlerinin yararına nasıl bir büyüme modeli tasarlanabilir sorusuna da uzanacak.

Bu tartışmaya, karşımızda olan iki programın, iki sermaye fraksiyonunun çıkarlarına dayanan iki kapitalist birikim modeli olduğunu tespit etmekle başlayabiliriz. Bunu bir komplo teorisi olarak, bize ‘yutturulmaya çalışılan’ bir gizli gündem olarak görmemek lazım. Zira iktisat ve ekonomi politikası tercihleri hiçbir zaman ve hiçbir yerde basitçe teknik ya da nötr bir ekonomi tartışması olmamıştır.

Siyasi partiler ya da parti blokları kimi zaman bu stratejilerden birini, kimi zaman da diğerini savunabiliyor. Örneğin, 2000’ler AKP’si ile 2010’lar AKP’si arasındaki farkı, aşağıdaki tablodaki ikinci ve üçüncü sütundaki stratejiler arasındaki farklarla birlikte konuşmalıyız.  Dolayısıyla siyasi partiler, ekonomik indirgemeci bir yaklaşımda olduğu gibi, sadece doğrudan bir sınıfı ya da sınıf fraksiyonunu savunmazlar. Aynı zamanda siyasetin kendi doğası gereği oluşan kurallar ve ayakta kalma mücadelesinin şekillendirdiği bir siyasi mantık süzgecinden geçirerek ekonomi politikalarını şekillendirirler. Hatta partiler ideal olarak farklı grupları temsil iddiasında olduklarından, birbiriyle çelişen talepleri de yönetmeye çalışırlar.

Özellikle yapısal kriz dönemleri, birikim/büyüme modelindeki tıkanıklıkların yoğunlaştığı dönemlerdir. Türkiye’de 2013 sonrası dönemi bu açıdan görebiliriz. Bu dönemlerde birbiriyle çelişen farklı birikim stratejileri ve bunlara eşlik eden hegemonya projeleri ortaya çıkar. Daha fazla uzatmayayım, içinden geçmekte olduğuz yapısal kriz konjonktürünün bu özelliklerini aklımızda tutarak partilerin programlarını, güçler dengesindeki konumlanışlarını ve Türkiye’nin geleceği hakkındaki görüşlerini daha iyi kavrayabiliriz.

Son olarak aşağıdaki tabloyla ilgili bir açıklama yapayım. Bu tablo daha önce Mehmet Baki Deniz’in doktora tezinde kullandığı bir versiyonun biraz daha geliştirilmiş hali. Yakınlarda bir meslektaşımla beraber hazırladığımız bir çalışma metninde yer alıyor. İkinci ve üçüncü sütunlar iki farklı sermaye gruplaşmasının, üretim ve finans alanlarındaki konumlanışları gereği oluşan iki farklı büyüme stratejisini özetliyor. Bunu anlatım kolaylığı olsun diye TÜSİAD ve MÜSİAD diye tatışıyoruz ama geçişkenlikler var. Elbete basitleştirmeden kaynaklanan bazı ham açıklamalar mevcut ama yine de geliştirilmeye müsait bir çerçeve olduğu düşünüyorum.